1. Wat is een Tuinstraat?
Definitie van een Tuinstraat
Tuinstraat (de; v(m); meervoud: Tuinstraten)
Een Tuinstraat is een gemeenschappelijke ontsluitingsruimte in het kernweefsel van een stad of gemeente, waar vergroening, waterbeheer, sociale interactie en duurzame mobiliteit samenkomen. Een Tuinstraat draagt bij aan een klimaatbestendige en aangenamere leefomgeving. Een Tuinstraat bekom je door je straat te vergroenen met bomen en planten en te verblauwen via wateropvang en -infiltratie. Ook tracht je er duurzame mobiliteit te stimuleren en de bewoners te verbinden d.m.v. ontmoetingsplekken en gezamenlijke activiteiten. De nadruk ligt op een evenwichtige combinatie van deze elementen, waarbij de mate waarin ze aanwezig zijn afhankelijk is van de specifieke straat en context. Het uiteindelijke doel is een gezonde, aangename en toekomstbestendige leefomgeving waarin bewoners zich verbonden voelen.
De 4 V’s van
een Tuinstraat
Ambitieniveaus
Tuinstraten kunnen op verschillende manieren worden aangepakt, afhankelijk van de context, beschikbare middelen, beleidsdoelen en het draagvlak bij bewoners. Het ambitieniveau bepaalt hoe ver men gaat in vergroening, ontharding, waterbeheer en herinrichting. Vertrek steeds vanuit het hoogst haalbare niveau en pas dit aan de lokale situatie aan. Zo blijft de ambitie groot, maar het plan realistisch. We onderscheiden drie niveaus: basis, doorgedreven en integraal.
Basisambitie: vergroenen binnen de bestaande kaders
Een Tuinstraat maakt van een gewone straat een gezonde, groene en verbonden leefomgeving. Ze vergroot het comfort van bewoners, helpt gemeenten bij het behalen van klimaat- en mobiliteitsdoelen en versterkt de natuur. Een Tuinstraat biedt voordelen op verschillende niveaus: ze verbetert het dagelijks leven in de buurt, ondersteunt gemeentelijke doelstellingen en versterkt het klimaat en de natuur.
Meerwaarde voor de buurt
Een Tuinstraat verhoogt de kwaliteit van de woonomgeving merkbaar. Meer groen zorgt voor schaduw, verkoeling en rust in de straat, wat vooral tijdens warme zomers een groot verschil maakt. Het zien van natuur heeft bovendien een bewezen positief effect op mentaal welzijn en concentratievermogen. Een groene omgeving stimuleert beweging en sociale interactie en helpt om spanningen, agressie en overlast in de buurt te verminderen.
Bewoners ervaren minder hittestress en luchtvervuiling, en de straat nodigt uit tot ontmoeting en spel in een veilige, verkeersluwe omgeving. Het samen aanleggen en onderhouden van geveltuinen, boomspiegels of groenslingers versterkt de sociale samenhang in de buurt en vergroot het gevoel van eigenaarschap.
Hefboom voor het lokaal bestuur
Tuinstraten ondersteunen gemeenten bij hun beleidsdoelen rond klimaat, water en mobiliteit. Ze dragen bij tot het realiseren van de gemeentelijke hemelwaterplannen door regenwater lokaal op te vangen en te infiltreren, wat wateroverlast én droogte tegengaat. Door ruimte te geven aan voetgangers en fietsers worden buurten veiliger en gezonder. Daarnaast versterken Tuinstraten de samenwerking met bewoners: inwoners die zelf mee vergroenen, voelen zich meer betrokken bij hun omgeving, wat zorgt voor duurzaam beheer en kostenbesparing op langere termijn. Zo worden Tuinstraten een praktisch instrument binnen klimaatadaptatie en meerjarenplanning.
winst voor het klimaat en de natuur
Een Tuinstraat is ook een klimaatoplossing op straatniveau. Meer groen zorgt voor een betere CO2-opname en in combinatie met een aangepaste mobiliteit ook voor een betere luchtkwaliteit. Wanneer je kiest voor inheemse beplanting, versterkt een Tuinstraat ook de biodiversiteit doordat deze planten en bomen leefruimte en voeding bieden voor onze insecten, vogels en kleine dieren. Daarnaast verbinden Tuinstraten de groene en blauwe netwerken in de stad, waardoor ecosystemen zich herstellen en de omgeving veerkrachtiger wordt.
Beleidskaders
Tuinstraten zijn meer dan een mooie toevoeging aan de publieke ruimte. Ze spelen een cruciale rol in het aanpakken van verschillende maatschappelijke, ecologische en klimatologische uitdagingen. Door het toevoegen van groen, het bevorderen van infiltratie, het verminderen van gesloten verharding en het bevorderen van verbinding, dragen tuinstraten bij aan diverse doelstellingen op lokaal, Vlaams, Federaal en Europees niveau. Ze ondersteunen het beleid rond klimaatadaptatie, waterbeheer, biodiversiteit en sociale cohesie, en helpen gemeenten en burgers samen te bouwen aan een duurzamere en leefbare omgeving. In dit hoofdstuk verkennen we de beleidskaders en initiatieven die tuinstraten ondersteunen, zowel op lokaal als Vlaams niveau, en de manieren waarop ze bijdragen aan het realiseren van deze bredere doelen.
1.4 Getuigenissen van een Tuinstraat
Ervaringen uit de praktijk tonen hoe Tuinstraten concreet vorm krijgen en welke impact ze hebben op de buurt. Deze getuigenissen bieden niet alleen inzicht in de uitdagingen en succesfactoren, maar werken ook inspirerend voor andere gemeenten en bewoners die met een Tuinstraat aan de slag willen.
