Historiek

In 1969 kocht de Provincie het kasteel, het park en het domein om het open te stellen voor het publiek. Als onderdeel van het toeristisch aanbod werd er over twee kilometer langs de oever van de Molinia een caravanpark aangelegd. Een deel van de waterloop werd gekanaliseerd, de weiden werden drooggelegd, er werden wegen aangelegd en toiletten, riolering en verlichting geïnstalleerd.

De ingrepen pasten volledig in de geest van die tijd, waarin men een technische beheersing van de natuur nastreefde en het gebruik van de auto promootte. Deze aanpak was vooral merkbaar in onze landelijke gebieden, waar een dominante weginfrastructuur alle natuur naar de achtergrond verdrong. Hierbij trachtte men de productieve voordelen van natuurlijke hulpbronnen, zoals water, te behouden als troef voor het toerisme, en voor afwatering voor land- en bosbouw. Hindernissen, zoals kanalisering van afstromend water of drooglegging van moerassen, probeerde men in te tomen.

Het beginpunt

​​​​​​​

Bijna 50 jaar later en enkele jaren voor de tragische gebeurtenissen van juli 2021 komt voormalig directeur Bruno Belvaux met een sterk idee: het caravanpark terugschroeven om terug te keren naar een semi-verwilderd landschap met wetlands. Hij liet zich ook inspireren door de bevers die buiten het domein aan het opkomen waren.

Zo wil hij een antwoord bieden op de uitdagingen die de waterkringloop, de biodiversiteit en het klimaat boden. Ook de mobiliteit binnen het domein en de culturele uitdaging om een landschap te creëren met esthetische, recreatieve en pedagogische troeven, staan hoog op zijn agenda.

Het zijn deze kernwaarden die de aanleg mogelijk maken van een essentieel knooppunt in het ecologisch netwerk van het domein, en die vandaag een sterk onderdeel vormen van de identiteit en aantrekkelijkheid van Chevetogne.

Het procesverloop

Dankzij Europese en regionale financiering kon de provincie het project op poten zetten. In 2017 werd een opdracht toegekend aan Atelier Paysage (in samenwerking met de ingenieurs van Arcadis). We werkten samen met de teams van het domein en de provincie. In 2020 startten we de civieltechnische en hydraulische werken op, samen met het bedrijf Ecocur. Tot 2022 werkten we met bureau TVB aan de aanleg van de paden en de speelzone.

De kosten van het project bedroegen €1.500.000, exclusief BTW.

Hydrologie en ecologie

De prioriteit van het project was om de natuurwaarden van het gebied te herstellen door de landschappelijke laag te versterken.

We braken de gekanaliseerde trajecten af om de waterlopen terug naar hun valleibeddingen te leiden en ze te laten meanderen, zodat er nieuw leven kon ontstaan.

Door de bodem te bewerken - met de natuur als inspiratiebron - ontstonden moerasgebieden, poelen en vochtige weilanden. Daardoor kreeg het ecosysteem een boost en ontstond er een grote diversiteit aan flora en fauna. De ingrepen, die ook een positieve rol spelen bij het beheer van overstromingsrisico's, verbeterden de waterkwaliteit en bevorderden de infiltratie en verdamping.

De kleine beekjes zijn erg reactief, wat betekent dat ze in zeer korte tijd sterke debietschommelingen kunnen ondergaan vanwege hun stroomgebied van elk 800 ha. Daarvan is meer dan 50% landbouwgebied met hellingen van meer dan 15%.

Op de Molinia ontstond door een eerste V-vormige aanleg een grote bufferzone met een variabel peil. Op de Mivau waren het bevers die verschillende dammen bouwden, net stroomopwaarts van het projectgebied binnen het domein. Aan de samenvloeiing houdt een piano-overloop het water tegen. De constructie moet ervoor zorgen dat het waterpeil lager blijft dan het wegdek, om de doorgang van voertuigen te garanderen.

Een verzonken brug

Een van de randvoorwaarden bij de heraanleg was dat de hoofdweg, die alle delen van het domein bedient en dagelijks druk verkeer en af en toe ook zwaar vervoer te verduren krijgt, in het geheel moest worden geïntegreerd. In plaats van een brug te bouwen, kozen we ervoor om het niveau zo dicht mogelijk bij het water te brengen. Bijna als een doorwaadbare plek, waardoor de weg in het landschap opgaat en alle passanten als het ware worden ondergedompeld in het moerasgebied. Deze weg liep voorheen over een brede dijk, die de waterlopen en hun samenvloeiing volledig uit het zicht hield. De hydraulische installatie is een soort sifon, die een verzonken brug creëert. We combineerden ze met een piano-overloop, waarvan de uitgerekte waterval voor minieme niveauschommelingen zorgt.

Ontdekkingen

Eenmaal het landschap was hersteld en versterkt, en de weg doorheen dat landschap voltooid was, moest het bestaande wandelpad rond de vijvers verlengd worden. Daarnaast moesten we de ontdekkingstrajecten op de hellingen en langs het water met elkaar verbinden en uitbreiden van het ene uiteinde van de zone naar het andere en verder. Er ontstond zo een ononderbroken flow.

In de wetlands en op de hellingen verankerden we de rechtlijnige vlonderpaden met behulp van geschroefde palen om de impact op de bodem te beperken.

Picknicktafels, terrassen en speeltoestellen verlevendigen de routes voor de vele wandelaars.

Het is een plek die zich als een tussenvorm aandient tussen beschermde natuur (beboste heuvels in een natuurgebied, weilanden die aan de bever worden overgelaten) en beheerde natuur (het park en de tuinen van het domein).

Het is ook een plek die uiterst diverse bezoekers welkom heet: wandelaars, sporters, mensen met een beperkte mobiliteit, kinderen, volwassenen, natuurkenners, toeristen — ze worden allemaal ondergedompeld in de gastvrije natuur.

Water - in al zijn vormen - staat hier centraal in alle belevingen, alle routes, alle verhalen, leerprocessen en herinneringen. Chevetogne profileert zich als efficiënt en exemplarisch op ecologisch vlak en heeft ook pedagogische ambities.

Na de regen

Nu, enkele jaren later, zit het project op kruissnelheid. Het gebied heeft de ramp van 2021 glansrijk doorstaan, er is een nieuwe reigerkolonie ontstaan, de waterweegbree tiert welig, het sediment is bezonken en de vegetatie slaat op hol. Er wordt gemaaid, gesneden, begraasd, wilgen worden gekapt, kornoeljes gesnoeid, droge jaren wisselen af met natte en de bever komt op bezoek. Het beheerplan wordt jaar na jaar opgesteld en aangepast in samenwerking met de tuiniers van het domein. Bezoekers keren steeds terug, want elk jaar, elk seizoen, elke dag is hier anders en geeft je een positieve boost.

Wie beweerde ooit dat in een moeras enkel heksen en valkuilen te vinden zijn?

Meer info
www.atelierpaysage.be