Multimovepad De Haan

Bouke Billiet en Annelies Sevenant, Gents MilieuFront

Een geveltuin wordt samen met de bewoners aangelegd. 

Helpende handen
Quick wins zijn vaak small wins, maar gezien de urgentie telt elke boom, elke gewipte tegel. Daarom plantte Gents MilieuFront (GMF) de voorbije jaren meer dan 6000 geveltuinen, legden ze verschillende Gentse brousses aan (de lokale versie van tiny forests) en zetten ze de Frivool Riool-campagne op (zie verder). Bij elk van deze activiteiten zoekt de vzw actief naar mogelijkheden om Gentenaars letterlijk de handen uit de mouwen te laten steken. Niks leuker dan zelf tegels uit de grond halen en een struik of boompje te planten. De Gentse brousse, aangelegd in de graswoestijn bij een groot appartementsgebouw, werd zowat volledig aangeplant door enthousiaste kleutertjes uit een nabijgelegen school.

Zo gaat het van quick win naar win-win-win. Ten eerste kweekt de organisatie op die manier bij het grote publiek aandacht en liefde voor stadsgroen. Ten tweede zorgt het samen werken aan groen voor verbinding. Ten derde maken deze helpende handen het werk goedkoper. En last, but not least: hiermee overwint GMF de koudwatervrees bij het stadhuis om ambitieus te vergroenen.

Voorbeeld 1: geveltuinen

De voordelen van gevelgroen zijn veelvuldig. Geveltuinen houden de directe omgeving koeler, zuiveren de lucht, vormen een stapsteentje voor de stedelijke biodiversiteit, dragen bij aan de mentale en fysieke gezondheid van omwonenden, bevorderen de sociale cohesie, en zorgen voor een prettig uitzicht (en een prettige geur!) in de straat. Ze zijn ook goedkoop en makkelijk aan te leggen.
De stoep is publiek, de gevel privé. Op die grens ontmoeten burger en beleidsmaker elkaar. De Geveltuinbrigade, een project van GMF, is een enthousiaste tussenpersoon. De brigade begon in 2017 als burgerbudgetproject en was van meet af aan een groot succes. Ondertussen legden (freelance en vrijwillige) brigadiers bijna zesduizend geveltuintjes aan in Gent. Al het nodige materiaal kan in een bakfiets, ter plekke is niet meer nodig dan een stopcontact.

De bakfiets van de Geveltuinbrigade.

Planten met Buren

De Geveltuinbrigade heeft een structurele samenwerking met de Stad Gent. In het stadhuis zagen ze dat brigadiers goedkoper werken dan de Groendienst, onder meer omdat buren met de brigadiers meewerken. GMF slaagt erin om grote aantallen tuintjes aan te leggen met beperkte middelen. Zo maakt de vzw het financieel logisch voor het stadsbestuur om deze opdracht uit te besteden. Bovendien snakken heel veel burgers naar meer groen in hun straat en buurt, en geveltuintjes maken dat verlangen zichtbaar. In politieke termen uitgedrukt: er is duidelijk een groot draagvlak voor de vergroening van de buurt. Ook dat maakt het voor beleidsmakers makkelijker om de Geveltuinbrigade te steunen. Sinds 2024 zet Gent met Planten met Buren nog meer in op sociale cohesie. Buren schrijven zich samen in om geveltuintjes aan te leggen met hulp van de Geveltuinbrigade. Hoe meer buren, hoe meer voordelen de Stad biedt. De Geveltuinbrigade kan hierdoor de plantacties nog meer bundelen, wat ook weer financieel steekhoudt.

Enthousiasme kweekt enthousiasme

Het succes van de geveltuintjes heeft gevolgen op bestuursniveau. Bij een straatheraanleg worden nu gevelplantvakken ingetekend. De vergunningplicht is vervangen door een meldingsplicht. Met mondjesmaat groeit ook de steun voor tegelwippende Gentenaars. Gent voorziet wel gratis puinzakken, maar nog geen tegeltaxi, zoals in Leuven.
GMF hoopt dat de inzichten ook doorsijpelen naar de stedenbouwkundige verordeningen. Net als de verplichting om op een plat dak een groendak aan te leggen, kan men opleggen om blinde muren te vergroenen. In Antwerpen bestaat al zo’n regel. Zo kan de werking rond een quick win tot een positief sneeuwbaleffect leiden.

Een Frivool-riool in bloei.

Voorbeeld 2: frivole riolen

Breekijzer, de vzw die de onthardingscultuur aanjaagt in Vlaanderen, wees er terecht op dat we in Vlaanderen het kostbare regenwater veel te snel afvoeren naar de riolering. Op veel plaatsen is daar met een eenvoudige ingreep - een quick win dus - iets aan te doen. De bestaande kolk blijft behouden, maar door de ruimte errond te ontharden krijgt het water de tijd om te infiltreren. Bonus: de straat wordt een stukje groener.
GMF vindt het een prima idee om dit breed toe te passen. Het kan natuurlijk niet overal door de hellingsgraad, opritten of ondergrondse leidingen. Maar op zeer veel plaatsen kan het dan weer wel. Omdat het niet gaat om een heraanlegproject, maar om een beperkte ingreep, kan het ook snel gaan.

50 jaar wachten?

GMF ziet hier hetzelfde potentieel als bij geveltuinen: de betrokkenheid van omwonenden en de opschaling vanuit het stadsbestuur. Eerlijk is eerlijk, hier lijken de ontwerpers bij Stad Gent de ommezwaai al te hebben gemaakt. Bij heraanlegprojecten is een groene ruimte rond de kolk nu het uitgangspunt. Maar als je weet dat een Gentse straat gemiddeld slechts om de 50 à 70 jaar een heraanleg krijgt, weet je ook dat we hierop niet kunnen wachten. Daarom lanceerde GMF de Frivool Riool-campagne, waarbij de vzw Gentenaars oproept om goed om zich heen te kijken. Waar in hun buurt zien ze mogelijkheden voor een groene berm rond de kolk? Aan de hand van een eenvoudige checklist en sjabloon kunnen ze dit nagaan en vervolgens een vraag indienen bij de Stad. De campagne is in opstart, maar het doel is duidelijk: het enthousiasme en de terreinkennis van burgers gebruiken om het stadsbestuur zover te krijgen om deze quick wins overal uit te voeren waar geen (of niet snel) heraanleg gepland staat.

Een geveltuin wordt samen met de bewoners aangelegd. 

Quick wins vragen per definitie geen lange aanloop. Enthousiasme leidt snel tot zichtbare resultaten. Quick wins zijn daarom een uitstekend middel om de betrokkenheid van buurtbewoners te vergroten. En dat kan op zijn beurt beleidsmakers inspireren om structurele verbeteringen aan te brengen in het beleid, gaande van ontwerpprincipes tot stedenbouwkundige verordeningen.

Meer informatie

www.gentsmilieufront.be

www.geveltuinbrigade.be

Toolbox Voetgangersplan

Op 8 oktober lanceerde Voetgangersbeweging de Toolbox Voetgangersplan. Deze online handleiding is een waardevol hulpmiddel voor lokale besturen om het voetgangersbeleid in hun gemeente te verbeteren. De toolbox biedt handige tips, goede voorbeelden en beleidsinput om op een gestructureerde en effectieve manier met het thema voetgangers aan de slag te gaan.
Met de toenemende aandacht voor duurzame mobiliteit en leefbare steden is het noodzakelijk om te voet gaan mogelijk en aantrekkelijk te maken voor iedereen. De walkable city biedt tal van persoonlijke en maatschappelijke voordelen en helpt (inter)nationale doelstellingen te halen.

De Toolbox biedt een antwoord op de vragen: Waarom een voetgangersplan? Hoe begin je eraan? Wat staat erin? Je krijgt daarnaast ook een overzicht van praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland. Met ideeën voor mogelijke acties en linken naar relevante tools en projecten wordt je zoveel mogelijk op weg gezet. De komende maanden en jaren groeit de Toolbox verder en wordt hij aangevuld met o.a. downloads, extra voorbeelden en een opleidingsaanbod.