Louise Rivière, bestuurder van de vzw Hydrologie Régénérative Belgique en oprichtster van een studiebureau voor regeneratieve gebiedswerking.

We hebben meer en meer te maken met bodemverarming en wispelturige regenval. Regeneratieve hydrologie biedt een goede strategie om het watervraagstuk in onze landschappen aan te pakken. Op het snijvlak van landbouwkunde, hydrologie en ruimtelijke ordening werkt deze discipline aan het herstel van de infiltratie-, opslag- en verdampingsfuncties die samen voor een groene waterkringloop zorgen. Het ontwerpen is gebaseerd op vijf principes: vertragen, verdelen, infiltreren, opslaan en verdampen. De topografie, de bodem en het bodemgebruik bepalen de implementatie van deze principes. De resultaten van de ingrepen worden geleidelijk zichtbaar: een betere verdeling van de vochtigheid, een grotere draagkracht van de bodem en een veerkrachtiger vegetatie.

Een waterkringloop onder druk

Tot 70% van de neerslag op het vasteland is afkomstig van verdamping door de bodem. De begroeiing van die bodem vormt dus een essentieel onderdeel van de waterkringloop. Verharding, drainage en uniformisering van het landschap leiden echter tot een snelle waterafvoer, ten koste van infiltratie. Deze verstorende factor wordt nog versterkt door de opwarming van de aarde, die verantwoordelijk is voor meer geconcentreerde regenval, langere droogtes en bruuske weersveranderingen. 
Dat werd al duidelijk in de jaren 2021 en 2024, en de lente van 2025 bracht de bevestiging: onze waterkringlopen worden almaar korter, heftiger en chaotischer. De negatieve effecten voor de landbouw – waterstress, erosie, verlies van organisch materiaal en bodemverarming – lieten niet op zich wachten. Het is nochtans vanuit het agrarische landschap dat de regeneratie kan worden ingezet.

Snelle transitie-ingrepen

Sommige interventies vormen een eenvoudig en efficiënt vertrekpunt. We sommen ze even op.

1. Het beplanten van de bodem verbetert de infiltratie: de vegetatie vangt de regen op, beperkt onmiddellijke verdamping en stimuleert de biologische activiteit.
   
   
2. Het diversifiëren van wortelsystemen herstelt de porositeit: penwortels en vaste planten creëren verticale kanalen waarlangs water zich kan ophopen.
   
   
3. Het aanleggen van lichte constructies zoals regenwaterkuilen, greppels, wiepen (lage gevlochten wilgenschermen die water afremmen) of redans (getrapte drempels die afstromend water vertragen), vertraagt water en leidt het naar infiltratiezones. Het zijn structuren die makkelijk op perceelsniveau kunnen worden geïntegreerd.
   
   
4. Het herstellen van talwegen (natuurlijke laagste lijn in het terrein) in bufferzones of tijdelijke poelen leidt tot een betere regulering van de waterafvoer.
   
   
5. Het strategisch plannen van graslanden en het verdichten van de bodembedekking stabiliseert de bodem en bevordert de waterretentie.
   
   
6. MAEC's (Mesures Agro-Environnementales et Climatiquesof agro-ecologische en klimaatgebonden maatregelen) zorgen voor praktische ondersteuning via de aanleg van heggen, grasstroken, permanente weiden en kleine waterbouwkundige ingrepen. Voor veel bedrijven betekenen deze maatregelen een financiële boost voor hun transitie.
   
   
7. Deze quick wins volstaan niet om een volledig stroomgebied bij te sturen, maar ze zetten wel een dynamiek in gang die al vanaf de eerste seizoenen op de betrokken percelen waarneembaar is.

Grondlaag kaart

Ontwerpschets voor regenwaterkuilen of gracht-helling-hagen voor de productie van klein fruit op perceelsgrenzen. De lichte ingreep op het bodemreliëf zorgt voor de buffering, herverdeling en infiltratie van water.

Een landschappelijke drempel tekent zich af

We begeleiden met ons studiebureau heel wat projecten. Onze observaties ervan laten ons toe een orde van grootte van interventies vast te leggen. Door bodem- en klimaatgegevens, bodemgedrag en hydrologische modellen met elkaar te kruisen, komen we tot een plan van aanpak.
Wanneer 15 tot 20% van nuttige landbouwgrond goed gelegen herstellende constructies omvat – die bovendien gepaard gaan met aangepaste landbouwpraktijken – beginnen de positieve effecten elkaar te versterken en ontstaat er een coherente dynamiek op landschapsschaal.

Het gaat hier niet om een universele wetmatigheid, maar om een drempelmoment waarop elementen niet langer afzonderlijk werken. Ze versterken elkaar door minder afvloeiing, een betere verdeling van de vochtigheid en een grotere biodiversiteit. Deze drempel moet nog verder worden verfijnd, maar vormt alvast een gemeenschappelijk basiscriterium voor landbouwers, consultants, gemeentelijke overheden en ondersteunende instanties.

Gracht met vertraagde afwatering.

Een systemische en praktijkgerichte aanpak

Waterkringlopen storen zich niet aan eigendomsgrenzen. De effectiviteit van regeneratieve hydrologie berust dan ook op coherentie binnen stroomgebieden en maakt landbouwers, belangengroepen, wetenschappers en natuurbeheerders tot partners. Deze aanpak vereist een technische en landschappelijke expertise die observatie, modellering en acties met elkaar kan verbinden. Elk project vertrekt vanuit de plaatselijke topografie, de bodemstructuur en het lokale bodemgebruik. Zo creëren we een dynamisch ontwerp- en denkkader, dat we voeden door de lezing van het terrein.

Watergericht ontwerpen en voorbereidende gebiedswerking 

Regeneratieve hydrologie is geen vaststaand model. Het is een benadering die wetenschap, terreinobservaties en weloverwogen ruimtelijke planning met elkaar verbindt. Door water weer centraal te stellen in onze ruimtelijke ordening, accepteren we dat natuurlijke regulering opnieuw een technisch gegeven wordt. Wat tot nu toe als een onzeker risico of beperking werd gezien, wordt een organiserende structuur die technische en politieke keuzes stuurt. Het is een pragmatische en meetbare manier om de veerkracht van gebieden tegen extreme weersomstandigheden te vergroten en tegelijkertijd de natuurlijke basis van onze landbouw te consolideren.

Regeneratief ontwerp voor een agro-ecologisch landbouwbedrijf.