Lieve Snoeckx en Karen Schets, Octopusplan (Voetgangersbeweging)

Steeds meer gemeenten zoeken manieren om hun schoolomgevingen veilig, herkenbaar en kindvriendelijk te maken, zonder te wachten op grote infrastructuurprojecten. Quick wins bieden de mogelijkheid om vandaag al concrete stappen te zetten. Deze ingrepen passen binnen de visie Schoolomgeving 2.0 van het Octopusplan en vormen een opstap naar duurzame, structurele verbeteringen.

Veilige schoolomgevingen realiseren blijft een uitdaging voor lokale besturen. Een volledige herinrichting vraagt veel tijd, budget en afstemming tussen verschillende diensten. Toch hoeven gemeenten niet stil te zitten tot een volledig ontwerp- of investeringsdossier rond is. Met gerichte quick wins creëren zij op korte termijn zichtbaar effect, brengen ze knelpunten scherp in beeld en versterken ze het draagvlak voor latere structurele ingrepen.

Binnen de visie Schoolomgeving 2.0 van het Octopusplan zijn dit waardevolle stappen. Het zijn tijdelijke, flexibele en laagdrempelige ingrepen die laten zien hoe ruimte anders, veiliger en kindvriendelijker functioneert.

Opfrissen wat er al is

Verbleekte oversteekplaatsen, thermoplastmarkeringen en spelvlakken verliezen na verloop van tijd hun signaalwaarde. Een eenvoudige opfrisbeurt versterkt de herkenbaarheid van routes voor kinderen, verhoogt de alertheid van automobilisten en ondersteunt een leesbare, aangename schoolomgeving waarin stappen en trappen centraal staan. Ook het herstickeren van Octopuspalen en routeborden geeft een zichtbaar verschil: schoolroutes springen opnieuw in het oog, de omgeving straalt actief beheer uit en de veiligheidsboodschap van scholen en gemeenten komt helder naar voren. Duidelijke en consequente markeringen sluiten volledig aan bij de principes van Schoolomgeving 2.0 en geven elke schoolomgeving opnieuw structuur, rust en herkenbaarheid.

Testopstellingen geven ruimte aan stappers en trappers

Een parkeerverbod aan de schoolpoort, dertig minuten vóór en na schooltijd, zorgt onmiddellijk voor meer ademruimte. Fietsers en voetgangers bewegen zich vlotter in een overzichtelijke zone en de verkeersdruk daalt merkbaar. Voor gemeenten vormt dit een laagdrempelige manier om de stap richting autovrije zones of schoolstraten voor te bereiden. Ook het plaatsen van verplaatsbare paaltjes of nadarhekken versterkt de ruimtelijke kwaliteit: ze houden foutparkeerders weg, sturen looplijnen in veilige richtingen en beveiligen risicovolle punten. Door hun flexibele karakter passen gemeenten deze elementen eenvoudig aan op basis van observaties en feedback van de schoolomgeving, waardoor het effect snel zichtbaar is en verdere stappen richting structurele ingrepen logisch volgen.

Verplaatsbare bloembak in plaats van parkeren

Groen zet de schoolroute op koers naar morgen

Kleine aanpassingen in de vorm van vergroening versterken de kwaliteit van een schoolomgeving en sluiten rechtstreeks aan bij de principes van Schoolomgeving 2.0.

Mobiele plantenbakken, bomen op wielen en groene accenten verbeteren de zichtlijnen aan hoeken en oversteekplaatsen, hebben invloed op snelheid en verschuiven de aandacht van de auto naar stappen en trappen. Door deze groene elementen strategisch te plaatsen, ontstaat een omgeving waar kinderen zich veiliger bewegen en waar de ruimte duidelijk leesbaar blijft. Steeds meer gemeenten voegen kleine groene buffers toe die kinderen afschermen van de rijbaan, of creëren groene eilandjes op verbrede stoepen en pleintjes die de schoolomgeving meer doen functioneren als verblijfsruimte. Verplaatsbare fietsenstallingen versterken die logica: ze geven actieve mobiliteit een prominente rol en tonen welke plekken zich later lenen voor een structurele herinrichting. Deze ingrepen verhogen de leefkwaliteit, maken routes intuïtiever en geven een voorproef van hoe een duurzame, kindvriendelijke schoolomgeving uiteindelijk vorm krijgt.

Handhaving met een positief gezicht

Handhaving met een positief gezicht kan verschillende vormen aannemen. Zo zorgen oversteekacties met politie of een gemachtigd opzichter, gekoppeld aan een themadag of sensibilisatiecampagne, voor een verhoogd veiligheidsgevoel en benadrukken ze de samenwerking tussen school, gemeente en politie. De tijdelijke aanwezigheid geeft een krachtig signaal aan zowel leerlingen als automobilisten. Ook een mobiel snelheidsbord dat positieve feedback geeft, bijvoorbeeld een smiley bij correct rijgedrag, stimuleert gewenst gedrag zonder te sanctioneren. Zo wordt het snelheidsdisplay niet enkel een meetinstrument, maar een communicatiemiddel dat veiligheid koppelt aan een glimlach. Het is een snel inzetbaar middel dat bestuurders bewust maakt van hun snelheid en zo bijdraagt aan een veilige schoolomgeving. Daarnaast kunnen ouders en grootouders als echte verkeershelden optreden door kleine, maar betekenisvolle keuzes te maken: iets verder parkeren zodat de schoolomgeving minder druk wordt, samen met kinderen op een veilige manier te voet of met de fiets oversteken, of zichtbaar het goede voorbeeld geven in hun verkeersgedrag. Zulke positieve acties versterken niet alleen de veiligheid, maar ook het gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid in de schoolomgeving.

Aanmoedigende boodschap op een wandelroute

Opgefriste Octopuspaal aan VBS De Klimop in Sint-Gillis-Waas

Communicatie die gewenst gedrag ondersteunt

Gerichte communicatie rond de schoolpoort helpt om normen duidelijk te maken: traag rijden, veilig oversteken, verder weg van de schoolpoort parkeren, oversteekplaatsen vrijlaten, trager rijden in de schoolomgeving, ... Simpele boodschappen, zichtbaar op strategische locaties, dragen bij aan een gedeeld verantwoordelijkheidsgevoel en maken duidelijk dat iedereen een rol speelt in het creëren van een veilige schoolomgeving. Gebruik grote displayborden om op een positieve boodschappen te geven aan alle weggebruikers. Dit zijn enkele voorbeelden hiervan: ‘Parkeer wat verder, je doet het goed!’, ‘Wie traag rijdt, wint respect.’ of ‘Wie snel rijdt, verliest gezicht.’
Het kan nog ludieker door gebruik te maken van het plaatselijke dialect.

Subtiele positieve gedragssturing

Wandelroutes vanaf randparkings, speels aangeduid met bijvoorbeeld opvallende pijlen, maken het aantrekkelijk voor ouders om het laatste stuk naar school te voet af te leggen. Een duidelijke looproute vanaf een iets verder gelegen parkeerplek vermindert de drukte aan de schoolpoort en sluit aan bij het principe van Schoolomgeving 2.0, waarin de auto minder dominant aanwezig is en actieve verplaatsingen worden gestimuleerd. Gerichte communicatie versterkt dit effect. Affiches die benadrukken dat steeds meer leerlingen te voet of met de fiets komen, zetten een positieve sociale norm in de verf. Mensen passen zich graag aan gewenst gedrag aan, waardoor deze subtiele boodschap een krachtige hefboom wordt voor lokale besturen.

Participatie met minimale belasting

Een eenvoudige online bevraging brengt snel knelpunten in kaart en geeft ouders en leerlingen een stem. Een mini-burgerpanel kan vervolgens twee of drie quick wins kiezen die binnen een korte termijn worden uitgevoerd — een krachtige manier om betrokkenheid en vertrouwen te vergroten. De school kan hierbij een actieve rol spelen door leerlingen van het zesde leerjaar te betrekken. Gewapend met een tablet of smartphone nodigen zij ouders, grootouders en buurtbewoners uit om een korte enquête in te vullen, bijvoorbeeld aan de schoolpoort of tijdens een activiteit. Op die manier wordt participatie laagdrempelig en zichtbaar in de dagelijkse praktijk.

Naast digitale bevragingen kunnen leerlingen ook korte interviews afnemen. Dit geeft niet alleen waardevolle inzichten, maar versterkt ook hun gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid bij de schoolomgeving. Het maakt participatie tastbaar en concreet, terwijl de belasting voor volwassenen minimaal blijft. Zo ontstaat een frisse en inclusieve manier van samenwerken waarin gemeente, school en gemeenschap elkaar versterken.

Lokale partners als versterkers

Lokale handelaars zoals fietshandelaars, buurtcomités en ouderenverenigingen spelen een waardevolle rol. Denk aan fietscontroles op de speelplaats, een meldpunt voor onveilige situaties of beloningsacties voor stappers en trappers. Dergelijke samenwerkingen bieden geen kant‑en‑klare oplossingen, maar ze leveren wel een betekenisvolle bijdrage en ondersteunen acties die door gemeente en school worden opgezet. Zo ontstaat er meer draagvlak en betrokkenheid in de publieke ruimte, waardoor kleine initiatieven uitgroeien tot een gedeelde verantwoordelijkheid.