©E-BIOM
DOSSIER
Ecologie en biodiversiteits-indicatoren
in dienst van een duurzame ruimtelijke planning en stedenbouw
Jonathan Marescaux, E-BIOM
Hoewel de vraagstukken en uitdagingen op het vlak van ecologie en biodiversiteit vandaag wereldwijd gekend zijn, missen heel wat spelers in dit domein nog steeds instrumenten en indicatoren om hun acties te sturen. Daarom lanceert E-BIOM duurzame projecten, waarin biodiversiteit een hefboomfunctie vervult. Deze projecten combineren wetenschappelijke nauwkeurigheid met ecologische expertise, om zo praktische oplossingen aan te reiken voor een duurzame transformatie van lokale gebieden.
Think local, act global
De integratie van ecologische aandachtspunten in stadsplanning en ruimtelijke planning is stilaan een noodzakelijke vereiste. Die ecologische invalshoek maakt vandaag onlosmakelijk deel uit van de multidisciplinaire praktijk van stedenbouwkundigen, architecten, landschapsontwerpers en andere spelers op het vlak van gebiedsontwikkeling.
De natuur werd lange tijd beschouwd als een aangename bijkomstigheid. Vandaag worden haar ecosysteemdiensten ten volle erkend: temperatuurregeling, luchtfiltering, waterbuffering of verbetering van de leefomgeving. In een wereld met toenemende verstedelijking, klimaatverandering en afstervende biodiversiteit, dringt zich de vraag op naar een coherente, pragmatische en systemische territoriale visie.
Deze ecosysteemdiensten functioneren als hefboom voor adaptatievermogen en veerkracht. Bij ecologische vraagstukken moet men hiermee rekening houden op alle projectniveaus - of het nu gaat om de bouw en renovatie van gebouwen, de ontwikkeling van groene ruimten in ecologische netwerken of de transformatie van gebieden. De uitdaging is om een stap verder te zetten: hoe kunnen we ecologische en biodiversiteitskwesties op een duurzame en objectiveerbare manier integreren in stadsontwikkelingsprojecten?
De installatie en monitoring van ecologische indicatoren maken het mogelijk om de maatregelen ter bevordering van de biodiversiteit op de locatie van het Skypark Business Center objectief te beoordelen.
"Biodiversiteitskadaster en -bilan bieden samen een solide basis voor het structureren, plannen en beheren van landinvesteringen en voor het uitwerken van een coherente biodiversiteits-strategie in ruimte en tijd"
©E-BIOM
Schets voor de herinrichting van de linker Vesderoever te Chênée (wedstrijdontwerp)
©Michel Desvigne Paysagiste
Een aanpak gestuurd door concrete en objectieve data
Binnen dat kader ontwikkelde E-BIOM het Biodiversiteitskadaster, een essentieel meetinstrument voor het identificeren en categoriseren van gebieden op basis van hun ecologische relevantie. Het kadaster geeft op basis van verschillende criteria een milieu-analyse van een reeks locaties. De locaties krijgen vervolgens een rangschikking volgens hun bewezen of potentieel biologisch belang. Die rangschikking weerspiegelt ook de mate waarin deze plekken kunnen bijdragen aan de ecologische continuïteit.
Het Biodiversiteitskadaster is gebaseerd op de regelgevende kaders die van kracht zijn op Europees, nationaal en regionaal niveau en put uit alle beschikbare biodiversiteitsdata. Op basis van de analyse van hun ecologische context en hun interventiepotentieel stellen we een classificatie op van de onderzochte sites. Daardoor komen de meest relevante plekken het eerst aan de beurt voor actie.
Van locaties die als prioritair zijn aangeduid, kan vervolgens een Biodiversiteitsbilan worden opgesteld. In deze fase finetunen we geprogrammeerde verbeteringen in functie van de specifieke kenmerken van het project, de technische beperkingen en het budgettaire kader. Tijdens de daaropvolgende terreinbezoeken inventariseren we aanwezige biologische soorten, monitoren we de druk op de natuurlijke omgeving en bespreken we het project met de trekkers. Aan de hand van de verzamelde gegevens evalueren we het ecologisch potentieel van elke locatie met behulp van een wetenschappelijke methode, die gebaseerd is op de analyse van precieze parameters. Vervolgens stellen we richtlijnen op om dit potentieel hard te maken en de biodiversiteit te verbeteren.
Deze aanpak draait de logica achter de projecten om: in plaats van de impact van een project op de biodiversiteit te becijferen, wordt het project ingezet als een hefboom voor het versterken van de biodiversiteit.
Biodiversiteitskadaster en -bilan bieden samen een solide basis voor het structureren, plannen en beheren van landinvesteringen en voor het uitwerken van een coherente biodiversiteitsstrategie in ruimte en tijd.
"Indicatoren doen meer dan alleen gegevens verschaffen, ze bieden een concrete basis voor het evalueren van resultaten en het desgewenst bijsturen van strategieën"
Nieuwe bestemmingen
Naast diagnoses op perceelsniveau krijgen de ecologische opmetingen pas hun volle betekenis in transformatieprojecten op gebiedsgrootte. De uitdaging is daarbij om te anticiperen op milieueffecten – onder andere overstromingen, hitte-eilanden en verarming van de biodiversiteit - en om te komen tot een gebiedsontwikkeling die alle levende organismen respecteert, zowel menselijke als niet-menselijke.
In deze geest is E-BIOM, samen met het bureau van Michel Desvigne Paysagiste (hoofdaannemer), Une Fabrique de la Ville, Canevas en Greisch, betrokken bij de herinrichting van de linkeroever van de Vesder. In dit grootschalige project combineren we strategische studies met een ecologische monitoring van de werken, met het oog op een verhoogde stedelijke veerkracht en ecologisch herstel.
De stad Luik - aan de samenvloeiing van de Maas, de Ourthe en de Vesder - ontwikkelde zich langs het water. In de vallei bevinden zich langs de stadsrand braakliggende industrieterreinen en uitgestrekte verlaten terreinen, allemaal potentiële hefbomen voor een ingrijpende herinrichting van het gebied. De overstromingen van juli 2021, die de wijk Chênée zwaar troffen met waterstanden van soms meer dan 2,5 meter, herinnerden ons eraan dat de stad zich dringend moet aanpassen aan de nieuwe klimaatomstandigheden.
In dit kader wil het project ruimte teruggeven aan het water en werken aan een re-wilding van de Vesderoevers door het aanleggen van grote strategische leegtes. De reconversie van het voormalige bedrijventerrein LBP tot een grootschalig rivierpark is een goed voorbeeld van deze ambitie. Het park zorgt voor de verbinding van ecologische corridors, voor ontharding van de bodem en biedt omwonenden een duurzame, veerkrachtige en verbindende openbare ruimte. Op die manier wordt de natuur terug in de stad gebracht en kan Luik terugvallen op een intelligenter waterbeheer.
©E-BIOM
E-BIOM plaatst biodiversiteit in het hart van duurzaamheidsstrategieën door geavanceerde wetenschappelijke oplossingen te combineren met de expertise van ecologen.
Metingen voor een duurzame transformatie
De introductie van een positieve visie op biodiversiteit en de opkomst van nieuwe paradigma's terzake vereisen een volledige transparantie bij interventies. Daarom pleit E-BIOM voor de integratie van precieze en betrouwbare indicatoren, die wetenschappelijke nauwkeurigheid combineren met werkbaarheid. Deze indicatoren maken het niet alleen mogelijk om de ecologische aanpak te objectiveren, maar ook om de vooruitgang van projecten meetbaar te maken, op te volgen en op lange termijn te sturen.
Indicatoren doen meer dan alleen gegevens verschaffen, ze bieden een concrete basis voor het evalueren van resultaten en het desgewenst bijsturen van strategieën. Zo waarborgen ze de relevantie en effectiviteit van interventies. Ze vergemakkelijken ook de communicatie met stakeholders door vaak abstracte ambities te vertalen in tastbare, begrijpelijke resultaten. Op deze manier versterken ze de geloofwaardigheid en legitimiteit van ecologische projecten.
Meer info:
Toolbox Voetgangersplan
Op 8 oktober lanceerde Voetgangersbeweging de Toolbox Voetgangersplan. Deze online handleiding is een waardevol hulpmiddel voor lokale besturen om het voetgangersbeleid in hun gemeente te verbeteren. De toolbox biedt handige tips, goede voorbeelden en beleidsinput om op een gestructureerde en effectieve manier met het thema voetgangers aan de slag te gaan.
Met de toenemende aandacht voor duurzame mobiliteit en leefbare steden is het noodzakelijk om te voet gaan mogelijk en aantrekkelijk te maken voor iedereen. De walkable city biedt tal van persoonlijke en maatschappelijke voordelen en helpt (inter)nationale doelstellingen te halen.
De Toolbox biedt een antwoord op de vragen: Waarom een voetgangersplan? Hoe begin je eraan? Wat staat erin? Je krijgt daarnaast ook een overzicht van praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland. Met ideeën voor mogelijke acties en linken naar relevante tools en projecten wordt je zoveel mogelijk op weg gezet. De komende maanden en jaren groeit de Toolbox verder en wordt hij aangevuld met o.a. downloads, extra voorbeelden en een opleidingsaanbod.