©Stad Gent

Amber Van Puyvelde, UGent

Wat maakt dat ouderen het aangenaam vertoeven vinden in een park? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat meer ouderen onze stadsparken bezoeken? Doctoraatsstudente Amber Van Puyvelde voerde de afgelopen vier jaar onderzoek uit aan de UGent om een antwoord te bieden op deze vragen.

Stadsparken als groene oases die je gezondheid verbeteren

Parken zijn belangrijke groene oases in de stad. Je kan er tot rust komen en ze kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de gezondheid van de inwoners. Deze groene oases dragen bij aan een betere luchtkwaliteit, bieden een plek om te ontspannen en te bewegen, bevorderen sociale contacten met buurtbewoners en helpen om extreme temperaturen te milderen door hun verkoelend effect op de omgeving. Zo dragen parken bij aan de fysieke, mentale en sociale gezondheid van hun bezoekers. Zeker in steden, waar niet iedereen een eigen tuin heeft, zijn parken van groot belang. Stadsparken staan ter beschikking van iedereen, maar onderzoek toont aan dat niet alle leeftijdsgroepen even goed vertegenwoordigd zijn in onze stadsparken. Vooral 60-plussers bezoeken parken minder. Om dit te veranderen, is het belangrijk om te weten welke specifieke noden en wensen ouderen hebben voor de inrichting van een stadspark.

De noden en wensen van 60-plussers voor stadsparken

We spraken met verschillende ouderen uit Gent om te achterhalen hoe stadsparken beter aan hun wensen kunnen voldoen. Zowel sociale als fysieke factoren spelen hierbij een rol. Ouderen gaven aan dat sociale aspecten - zoals een veilig gevoel in het park, een hogere verbondenheid met de buurt en de aanwezigheid van andere parkbezoekers - een positieve invloed hebben op hun parkbezoek. Ook fysieke aspecten zoals toegankelijkheid zijn van groot belang. De wandelpaden in het park en de voetpaden naar het park moeten breed, vlak en zonder oneffenheden zijn, zodat ook mensen met een rollator of rolstoel ze kunnen gebruiken. Verder benadrukten de meeste ouderen het belang van goed onderhoud en het ontbreken van afval, zoals sluikstort. Ze vinden het ook belangrijk dat er voldoende zitgelegenheden zijn, dat het park verschillende generaties aantrekt, dat het een aantrekkelijk uitzicht heeft met een waterelement en dat het voldoende rustig is. Kleine aanpassingen kunnen al een groot verschil maken. Zitbanken met een iets hogere zitting en armleuningen maken het gemakkelijker voor ouderen om op te staan. Hellende vlakken naast trappen zorgen ervoor dat minder mobiele ouderen hoogteverschillen kunnen overbruggen. Als dat niet mogelijk is, kan een armleuning naast de trap ook een grote hulp zijn.

Centraal grasplein in park De Vijvers voor de vernieuwing.

©Amber Van Puyvelde

Heeft zo’n specifieke focus op ouderen effect? 

Het antwoord is duidelijk ja. Gent renoveerde in 2020 stadspark De Vijvers grondig. Voor de ontwikkeling van de parkvernieuwingsplannen ontstond er een nauwe samenwerking tussen de landschapsarchitecten van de stad en de directeur van het woonzorgcentrum naast het park. Samen ontwierpen ze een stadspark dat toegankelijk en aantrekkelijk is voor ouderen, en dat loont. Onderzoek naar het aantal parkbezoekers voor en na de vernieuwing toonde aan dat het aantal oudere bezoekers meer dan acht keer zo hoog was als voordien. Bovendien observeerden we de oudere bezoekers niet alleen zittend op een bankje, maar we zagen ook meer ouderen die wandelden of sportten. Het aantal wandelende of sportende ouderen verviervoudigde zelfs. Ook bij kinderen, tieners en volwassenen merkten we een sterke stijging in het aantal parkbezoekers na de renovatie, en het totaal aantal bezoekers verdrievoudigde. Dit kwam doordat de focus niet alleen op ouderen lag, er werden ook elementen voor andere leeftijdsgroepen opgenomen in het nieuwe parkontwerp - zoals speelelementen voor kinderen van alle leeftijden, een basketbalkooi en fitnesstoestellen. 

Je zou kunnen denken dat deze sterke stijging in het aantal bezoekers een nieuwigheidseffect is, waarbij mensen nieuwsgierig zijn en het park eenmalig bezoeken. Maar dat is niet het geval. Ons onderzoek monitorde het aantal bezoekers jaarlijks tot drie jaar na de vernieuwing. We zagen dat ook drie jaar na de vernieuwing het aantal bezoekers van alle leeftijden nog steeds sterk was gestegen in vergelijking tot voor de vernieuwing.

Parkvernieuwingen hebben dus positieve effecten op het aantal bezoekers van alle leeftijden, niet alleen vlak na de vernieuwing maar ook jaren later.

Centraal grasplein in park De Vijvers na de vernieuwing in 2020. 

©Stad Gent

60-plusser wandelend in een virtueel park met behulp
van een VR-bril

©Amber Van Puyvelde

Van plan naar beleving: hoe VR kan helpen om buurtbewoners te betrekken bij de parkvernieuwing

Parken vernieuwen is duur en kost veel tijd. Bovendien kan het voor buurtbewoners moeilijk zijn om zich voor te stellen hoe de plannen voor de vernieuwing er in het echt zullen uitzien. Daarom onderzoeken we nu of virtual reality een goed alternatief is voor 2D-plannen of maquettes om buurtbewoners op de hoogte te brengen van geplande omgevingsveranderingen. Meer nog, we willen kijken of deze nieuwe technologie zich beter leent om buurtbewoners actief te betrekken bij het ontwerpen van het vernieuwde park. Via een virtual reality-bril en wandelopstelling kunnen mensen zich verplaatsen in een virtueel vernieuwd park, zodat ze echt kunnen zien en beleven hoe de veranderingen eruit zullen zien. Veranderingen doorvoeren na de vernieuwing van een park is vaak heel moeilijk en kostelijk. Door buurtbewoners de vernieuwing in virtual reality te laten beleven, is er ruimte om de plannen nog aan te passen voordat ze effectief worden geïmplementeerd. Met deze participatieve aanpak willen we stadsparken ontwerpen die nog beter aangepast zijn aan de noden en wensen van ouderen, zodat ook zij kunnen genieten van de vele (gezondheids)voordelen die parken bieden.

Meer info:

​​​​​​​gray.be/news/parkrenovatie-verdriedubbelt-aantal-parkbezoekers

doi.org/10.1016/j.cities.2023.104428

doi.org/10.1016/j.cities.2025.105997

doi.org/10.1016/j.ufug.2023.128026

doi.org/10.1016/j.ufug.2025.128847