©Sylvain Boisson
DOSSIER
De groene gevels van VIVUS blazen de stad nieuw leven in
Sylvain Boisson, VIVUS Nature
Nu allerlei klimatologische uitdagingen en een verschraling van de biodiversiteit onze leefomgeving onder druk zetten, komt VIVUS op de markt met een systeem van groengevels. Het systeem is eenvoudig, lokaal en duurzaam. We haalden hiervoor inspiratie bij de natuur zelf en ontwikkelden een systeem dat onze stadskernen nieuw leven inblaast, het welzijn van bewoners verbetert, de biodiversiteit versterkt en onze omgeving veerkrachtiger maakt.
"We kozen voor een concept dat focust op de essentie, door lokale circulaire substraten te combineren met inheemse planten en een duurzame structuur"
Koolstofvrij tegen 2050, dankzij de natuur
De huidige klimaatverandering en de verschraling van de biodiversiteit dwingen ons het concept van onze steden grondig te herdenken. De stad van morgen wordt niet enkel meer gebouwd volgens architecturale of esthetische normen, maar ook vanuit een diep, structurerend inzicht in natuurlijke cycli en grondgebonden dynamieken.
De Europese Green Deal stippelde een ambitieus traject uit dat ons tegen 2050 volledig koolstofvrij moet maken. In dat kader moet de stedelijke vergroening aan de verwezenlijking van meerdere Green Deal-doelstellingen bijdragen: klimaatadaptatie, een efficiënter energiebeheer van de bebouwing, het reduceren van stedelijke hitte-eilanden en de versterking van groene netwerken. Om deze doelstellingen waar te maken, wordt er gebruik gemaakt van Nature-based Solutions (NbS) – interventies die een beroep doen op ecosystemen om sociale uitdagingen aan te pakken en de dierlijke en vegetale biodiversiteit te versterken. Internationale studies en onderzoeken van het Europese Milieu-agentschap toonden al meerdere malen het positieve effect van groene ruimten op het fysieke en mentale welzijn van stadsbewoners aan.
Wanneer er niet genoeg ruimte is op de begane grond, speelt het herintroduceren van natuur in de bebouwde omgeving een essentiële rol voor het verbeteren van de levenskwaliteit. Als onderdeel van de groene infrastructuur van een stad krijgt verticale beplanting haar volle betekenis. Visueel contact met de natuur, minder stress, betere luchtkwaliteit, warmteregulering – het zijn allemaal concrete hefbomen die verder gaan dan enkel milieuprestaties. Ze verankeren de nature-based solutions in een holistische visie op stedelijke gezondheid, op het kruispunt van sociale, ecologische en ruimtelijke ordening.
©Sylvain Boisson
De drie pijlers van het VIVUS-concept: een duurzame structuur, een circulair substraat, inheemse planten.
©Sylvain Boisson
De plantensoorten worden geselecteerd volgens de specifieke vereisten van de gevel en imiteren natuurlijke omgevingen.
Ontstaan van een ecosysteem voor een grotere veerkracht
Het begon allemaal met een nuchtere vaststelling: de bestaande groene gevelsystemen - vaak duur, energieverslindend en afhankelijk van complexe technische infrastructuren – volstaan niet om de klimatologische uitdagingen in onze steden succesvol aan te gaan. Ze zijn te fragiel en te kunstmatig, dragen niet bij aan de biodiversiteit en vergen te veel onderhoud. Hierdoor passen ze moeilijk binnen een bredere logica van stedelijke veerkracht. Deze constatering zette ons - Grégory Mahy en Sylvain Boisson, oprichters van VIVUS – aan tot actie. We keerden terug naar de basicsen ontwierpen een radicaal alternatief, dat werkt met een minimum aan middelen en zich integreert in het bestaande stedelijk weefsel. Het systeem vervult daarenboven een échte ecologische functie.
We gingen niet over een nacht ijs. Het groene gevelsysteem dat VIVUS ontwikkelde, is het resultaat van meer dan drie jaar multidisciplinair Research & Development-werk bij de afdeling Agro Bio Tech in Gembloux (Universiteit Luik). Het project werd opgezet met behulp van het Win4SpinOff-programma en vervlocht milieu-engineering, materiaalkennis, architectuur en gevelbouw met elkaar. We kozen voor een concept dat focust op de essentie, door lokale circulaire substraten te combineren met inheemse planten en een duurzame structuur. Het geheel zit vervat in een technisch systeem van modules die sterk op een gevelbekleding lijken, met een minimalistisch en gestuurd irrigatiesysteem.
"We moeten het leven weer centraal stellen in onze bebouwde zones en samenwerken om toekomstige disrupties aan te pakken"
De groenmodules worden in serres geteeld.
©Sylvain Boisson
In dit concept was de keuze voor soberheid geen compromis, maar een ambitie. Het systeem biedt een antwoord op een tweeledige eis: de milieu-impact van vergroeningssystemen minimaliseren en tegelijkertijd hun gebruiksvriendelijkheid en onderhoud in moeilijke stedelijke omgevingen maximaliseren. Ten eerste is het systeem geïnspireerd op schanskorven, die vaak met puin worden gevuld om materiaal te besparen. Ten tweede stelden we alles in het werk om een technisch maar gebruiksvriendelijk product met een lage milieu-impact te maken. De samenwerking met industriële ontwerpers liet ons toe om het modulesysteem en de bevestigingsstructuur te verfijnen. Daarbij hielden we rekening met de beperkingen in situ voor de productie, installatie en onderhoud. Al deze randvoorwaarden bepaalden zelfs de grootte van de modules.
Een systeem geïnspireerd door het leven, voor het leven
Het gebeurt niet vaak dat je stedelijke ontwikkelingen tegenkomt die gebaseerd zijn op natuurlijke omgevingen. Het systeem dat VIVUS ontwikkelde, is gebaseerd op de analogieën tussen stad en natuur – natuurlijke omgevingen die vaak weinig gekend maar zeer gevarieerd zijn. Het zijn omgevingen die bestand zijn tegen de meest extreme omstandigheden en die een grote verscheidenheid aan soorten herbergen. Deze weloverwogen keuze maakte het mogelijk om systemen te ontwikkelen die weinig water verbruiken en weinig onderhoud vergen. Het kostte ons maanden onderzoek om alle potentiële plantensoorten op een rijtje te zetten, ze te testen en kwekerijen te vinden die aan zeer specifieke eisen moesten voldoen.
Het VIVUS-systeem: modules in schanskorven met een circulair substraat, die op een intuïtieve manier worden bevestigd met een verwijderbaar hangsysteem.
©Sylvain Boisson
De verstedelijking en het stadsleven hebben onze natuurlijke omgeving aanzienlijk gefragmenteerd. Door opnieuw kleine ecosystemen in verticale modules te introduceren, kunnen we effectieve steunpunten voor biodiversiteit creëren. Zulke niches bieden een biotoop voor kleine fauna (bestuivers, geleedpotigen, vogels) en vormen een divers, evoluerend plantenlandschap dat zich kan aanpassen aan de eigenheid van de locatie. Elke groengevel is uniek en elke situatie leidt tot verschillende composities. Op die manier brengen de gevels ons weer in contact met de levende wereld, vooral op plaatsen waar je het niet meer zou verwachten.
Gezien de ecologische uitdagingen waar we tegenwoordig mee kampen, moeten we veerkrachtige ecosystemen creëren die in staat zijn om verstoorde situaties te corrigeren, voor een beter waterbeheer zorgen en groene netwerken stimuleren. Kortom, die onze leefomgeving verbeteren. Het volstaat niet langer om de effecten van verstedelijking elders te compenseren, we moeten actie ondernemen in het hart van onze leefomgeving. We moeten het leven weer centraal stellen in onze bebouwde zones en samenwerken om toekomstige disrupties aan te pakken.
VIVUS vervaardigt ook groendaken, -omheiningen en -muren, die architectuur en biodiversiteit met elkaar verenigen.
Meer info:
Toolbox Voetgangersplan
Op 8 oktober lanceerde Voetgangersbeweging de Toolbox Voetgangersplan. Deze online handleiding is een waardevol hulpmiddel voor lokale besturen om het voetgangersbeleid in hun gemeente te verbeteren. De toolbox biedt handige tips, goede voorbeelden en beleidsinput om op een gestructureerde en effectieve manier met het thema voetgangers aan de slag te gaan.
Met de toenemende aandacht voor duurzame mobiliteit en leefbare steden is het noodzakelijk om te voet gaan mogelijk en aantrekkelijk te maken voor iedereen. De walkable city biedt tal van persoonlijke en maatschappelijke voordelen en helpt (inter)nationale doelstellingen te halen.
De Toolbox biedt een antwoord op de vragen: Waarom een voetgangersplan? Hoe begin je eraan? Wat staat erin? Je krijgt daarnaast ook een overzicht van praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland. Met ideeën voor mogelijke acties en linken naar relevante tools en projecten wordt je zoveel mogelijk op weg gezet. De komende maanden en jaren groeit de Toolbox verder en wordt hij aangevuld met o.a. downloads, extra voorbeelden en een opleidingsaanbod.