Er loopt ook een opdracht voor hooi- en begrazingbeheer met erfgoeddieren in verschillende gebieden.

©Iñaki Colpaert

IN DE PRAKTIJK

Inrichten van de koppelingsgebieden in de Gentse Kanaalzone

Iñaki Colpaert & Davina De Palmenaer, Provincie Oost-Vlaanderen

Tussen de haven van Gent en de omliggende woonkernen vind je 16 koppelingsgebieden. Dat zijn open ruimtegebieden met een bufferende en verbindende functie voor bewoners en werknemers van de haven. Omwille van de versnipperde eigendomssituatie maakte het Project Gentse Kanaalzone een gezamenlijke beheerovereenkomst op, wat zorgt voor een gecoördineerd beheer. Koppelingsgebieden verbinden niet alleen de industrie en het woongebied, maar ook de inwoners onderling.

Koppelingsgebieden verzoenen de Gentse haven met de omgeving


De koppelingsgebieden bevinden zich verspreid over de gemeenten Gent, Evergem en Zelzate. In deze gebieden is er ruimte voor natuur, landbouw, bos en recreatie. Ze bevinden zich langs de 75 kilometer lange contactlijn tussen de haven van Gent en de omliggende kanaaldorpen. In totaal gaat het over 730 ha.


Koppelingsgebieden verbinden en verzoenen de Gentse haven met haar omgeving. Het zijn groene eilanden in een sterk verstedelijkte en geïndustrialiseerde omgeving. Voor omwonenden creëren ze een aangename en veilige meerwaarde. De gebieden zijn aangelegd binnen het samenwerkingsproject Gentse Kanaalzone, waarin North Sea Port, Provincie Oost-Vlaanderen, het Vlaamse Gewest en de verschillende lokale besturen uit de havenregio vertegenwoordigd zijn. Die gebieden hebben een versnipperde eigendomssituatie en er lopen verschillende administratieve grenzen doorheen.


Koppelingsgebieden inrichten is een complex gegeven


De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) richt de koppelingsgebieden in volgens de procedure van landinrichting. Dat gebeurt telkens via de opmaak van een inrichtingsplan aan de hand van een participatief traject met de buurt. Na de eventuele verwerving en inrichting draagt de VLM de gronden over aan de partners die in het inrichtingsplan zijn aangeduid. De publiek toegankelijke zones hebben vaak meerdere eigenaars.


Door de ogen van de buurtbewoners is een koppelingsgebied één grote zone, die al een beheer moet kennen vooraleer alle administratieve stappen rond zijn. De eigendoms- en gemeentegrenzen kan je op het terrein niet zien. Om te waken over een goed beheer, heeft het Project Gentse Kanaalzone - waarin de Provincie Oost-Vlaanderen een belangrijke partner is - werk gemaakt van een formule van gemeenschappelijk beheer.

"Dankzij wandelpaden, fietsverbindingen en speelzones vormen de koppelingsgebieden een veilige en aangename corridor voor werkverplaatsingen of een ontspannende wandeling of spelmoment"

Wandelaars en bezoekers kunnen via infoborden lezen

over het hooi- en begrazingsbeheer van de koppelingsgebieden.

©Iñaki Colpaert

Project Gentse Kanaalzone coördineert het beheer en houdt alles samen


Het Project Gentse Kanaalzone beheert ondertussen 11 van de 16 koppelingsgebieden in de Gentse Kanaalzone, goed voor zo’n 82 ha. Binnen een gezamenlijke beheerovereenkomst dragen de verschillende partners bij aan de onderhoudskost van de gebieden. Goed nabuurschap tussen de dynamische, grootschalige haven en de omliggende kanaaldorpen maakt dit tot een succes. Die gecoördineerde aanpak zorgt voor efficiëntie, ook naar kostenbeheersing. De koppelingsgebieden hebben hierdoor dezelfde, herkenbare huisstijl met natuurlijke elementen en een uniforme look en feel. Die samenwerking zorgt voor één aanspreekpunt, wat alles eenvoudiger maakt voor de buurtbewoners.


Een deel van de verplichte natuurcompensatie bij verdere uitbreiding van de haven is gerealiseerd binnen de koppelingsgebieden. Het goed in stand houden van die natuurcompensatie is dan ook belangrijk voor de rechtszekerheid van de haven. Het is ook essentieel om het draagvlak voor de bedrijvigheid in de haven bij buurtbewoners te behouden.
Een aantal koppelingsgebieden liggen op het grondgebied van Gent, maar de meeste bezoekers komen van Evergem en andersom. Een gecoördineerd beheer vermijdt dat er bijvoorbeeld wordt gemaaid tot aan een gemeentegrens en de overige oppervlakte niet of op een ander moment. Zo krijgen de bewoners en werknemers heel wat extra goed onderhouden groene oases naast de deur.


Beheer met een sociale dimensie en lokaal verankerd


Het beheert gebeurt hoofdzakelijk via sociale economie en via voorbehouden opdrachten. Voor specifieke taken, zoals het vellen van gevaarlijke bomen, is expertise nodig van gecertificeerde boomsnoeiers. Er lopen ook opdrachten voor hooi- en begrazingbeheer met erfgoeddieren in verschillende gebieden, en voor bijkomende aanplantingen. Dat gebeurt steeds zoveel mogelijk met organisaties uit de buurt. Vanaf 2025 gaat een deel van de hooiopbrengst naar een dierenopvangcentrum uit de buurt. Een mooie win-win dus.

Tijdens de plantactie helpt de buurt om bomen te planten in de koppelingsgebieden.


©Hanne Vandeursen

Een plantactie is tegelijk een verbindende activiteit voor de buurtbewoners.

©Hanne Vandeursen

"Koppelingsgebieden zijn groene eilanden in een sterk verstedelijkte en geïndustrialiseerde omgeving"

Koppelingsgebieden verbinden ook buurtbewoners onderling


In 2024 en 2025 hebben de gemeente Evergem en het Project Gentse Kanaalzone een bijkomende visuele buffering aangeplant tussen het Kluizendok en het kanaaldorp Rieme. Dat was op vraag van de buurt. De gemeente Evergem heeft een aantal percelen aangekocht die versnipperd zijn door infrastructuur. Project Gentse Kanaalzone organiseerde er een plantactie met de buurtbewoners, wat tegelijk een verbindend buurtfeest was.


Recreatieve troef


Voor bewoners van de omliggende kanaaldorpen zorgen de koppelingsgebieden voor een passende overgang naar de grootschalige nabije haven. Naast het bufferen zijn het vooral ook plekken waar het aangenaam vertoeven en ontspannen is, voor jong en oud. Dankzij wandelpaden, fietsverbindingen en speelzones vormen ze een veilige en aangename corridor voor werkverplaatsingen of een ontspannende wandeling of spelmoment. De fietspaden in de koppelingsgebieden sluiten ook aan op de andere woon-werkroutes in het havengebied, en het netwerk van zachte verbindingen richting de dorpen en de stad Gent.


Het Project Gentse Kanaalzone maakte de fietskaart 75 km verrassend fietsplezier. Er zijn ook wandelkaarten voor de koppelingsgebieden in Desteldonk en Rieme. Wil je zelf op ontdekking gaan? Vraag de fiets- en wandelkaart aan via​​​​​​​ info@gentsekanaalzone.be.


Meer info:


Ook de kinderen steken de handen uit de mouwen tijdens plantacties aan het koppelingsgebied in Rieme.

©Hanne Vandeursen