©West 8

IN DE PRAKTIJK

Een klimaatrobuustere publieke ruimte

Kristien Gevers, Vlaamse Milieumaatschappij,

Griet Verstraeten, Departement Omgeving

Het Rietensplein in Leuven en de voormalige Bekaertsite in Hemiksem transformeren tot klimaatbestendige, kwalitatieve en aangename publieke ruimten. Dankzij hun deelname aan de focusgroep Klimaatbestendige publieke ruimte van de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving versterken de projectverantwoordelijken hun duurzame ambities zelfs nog. Zo zetten ze de toon voor andere projecten en groeien deze locaties uit tot echte voorbeeldsites voor klimaatbestendige gebiedsontwikkeling.

Klimaatbestendige publieke ruimte maak je samen

De Green Deal Klimaatbestendige Omgeving - een initiatief van de Vlaamse Overheid gecoördineerd door het Departement Omgeving en de Vlaamse Milieumaatschappij - is een bruisend netwerk van steden, gemeenten, ontwerpers, beheerders, experten en andere organisaties die samen leren, experimenteren en kennis uitwisselen. Ze willen samen omgevingen realiseren die extreme droogte, hitte en wateroverlast aankunnen – en tegelijk leefbaarder en kwalitatiever worden voor iedereen.

Dankzij de samenkomsten en oefeningen binnen de focusgroep Klimaatbestendige publieke ruimte krijgen projectverantwoordelijken concrete feedback van experts uit uiteenlopende domeinen. Die feedback kunnen ze vervolgens vertalen in verbeterde ontwerpen van publieke ruimten. Het resultaat: concrete terreinwinst én een collectieve kennissprong voorwaarts. Met dat doel voor ogen worden onder andere de heraanleg van de buurt rond het Rietensplein in Leuven en Park aan de Stroom in Hemiksem onder de loep genomen.

Rietensplein Leuven: vergroenen met en voor de buurt

Het Rietensplein in Wijgmaal (Leuven) ondergaat samen met het Dongelsplein en de Korte Dolagestraat een ingrijpende herinrichting. In totaal wordt 13.000 m² onthard en vergroend. Die ingreep maakt de wijk niet alleen aangenamer, maar ook beter gewapend tegen wateroverlast en hittestress. De heraanleg past binnen Hier dringt het door!, het Leuvense project dat water laat infiltreren waar het valt, en zo bijdraagt aan het herstel van de grondwatervoorraad. Tegelijk maakt het deel uit van het Europese Life Pact-programma, dat inzet op natuurgebaseerde oplossingen (NBS) om steden veerkrachtiger en gezonder te maken.

Zo zullen de straten rond het Rietensplein er in de toekomst kunnen uitzien.

©Claar

De buurt rond het Rietensplein voor aanvang van de werken.

"Duurzame en klimaatbestendige keuzes vragen hogere investeringskosten, waardoor subsidies en partnerschappen essentieel zijn"

Dit bovenaanzicht toont hoe de volledige wijk wordt onthard en vergroend

Het heraangelegde Rietensplein wordt klimaatrobuust én een aangename plek om te ontspannen.

Om de leefbaarheid en klimaatbestendigheid van de wijk te verhogen, nemen de ontwerpers verschillende klimaatadaptieve maatregelen. Ze pakken de bestaande waterproblematiek aan op het speelplein, dat op een voormalige stortplaats ligt. De specifieke bodem en ligging vragen om slimme combinaties van infiltratie, buffering en drainage. Groene zones zorgen voor verkoeling tijdens hete zomerdagen en krijgen een biodivers beheer met inheemse planten. Straten rond het plein worden onthard, vergroend en ingericht met bomen die beter bestand zijn tegen droogte. Ook een nieuw fietspad, speelpleinen en extra groen komen erbij.

Tegelijk krijgen bewoners ondersteuning om hun eigen tuinen klimaatvriendelijker te maken. Via een circulaire aanpak hergebruikt men waar mogelijk bestaande materialen ter plaatse. Het project onderscheidt zich door het intensieve participatietraject met bewoners, van bevragingen tot gezamenlijke workshops en infomomenten.

Toch zijn er ook drempels die de verantwoordelijken via hun deelname aan de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving hopen te overwinnen. Sommige bewoners vrezen dat extra infiltratie de problemen met natte kelders zal verergeren. Die bezorgdheid vraagt om transparante communicatie en technische onderbouwing. Ook het extensieve groenbeheer roept vragen op. Door contrasten in het ontwerp te integreren en het beheer zorgvuldig af te stemmen, wordt gezocht naar een oplossing die zowel ecologisch als sociaal aanvaardbaar is. Tot slot leeft er ongerustheid over het aantal parkeerplaatsen. Het ontwerp van het woonerf wordt daarom verder uitgewerkt in nauw overleg met de buurt.

Park aan de Stroom: van vervuild terrein naar levendig landschapspark

Op de voormalige Bekaertsite in Hemiksem ontstaat binnenkort een groen, klimaatbestendig woonlandschap van 25 hectare. Park aan de Stroom blaast een zwaar vervuilde brownfield nieuw leven in met een slimme mix van natuur, water en wonen. Door de historische bodemvervuiling is bodemsanering cruciaal. Het sarcofaagprincipe – waarbij de vervuilde grond veilig wordt ingekapseld – maakt de weg vrij voor een gezonde leefomgeving met 625 woningen, publieke functies en uitgestrekte groene ruimtes. Drie groene dreven doorkruisen het landschap en het acht hectare grote Coulissenpark dient als ruggengraat. Langs de Schelde komt een autoluw park met ruimte voor biodiversiteit.

In lijn met de uitgangspunten van de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving is duurzaam waterbeheer een essentiële pijler van het ontwerp. Regenwater wordt opgevangen, gerecirculeerd en gebruikt voor irrigatie. Bovendien wordt de hemelwaterriolering van de nabijgelegen wijk ontkoppeld en rechtstreeks naar het project geleid, zodat al dit water gebruikt kan worden voor het nieuwe landschap. Captatiebekkens en -grachten vangen het regenwater op. Van hieruit gebeurt een gestuurde en seizoensafhankelijke irrigatie van landschapsvegetatie. Grijswater krijgt een tweede leven binnen de bouwvelden. Bij hoogtij buffert het Scheldepark tijdelijk het overtollige water. Tegelijk verhoogt het ontwerp de biodiversiteit met inheemse beplanting, ecologische zones en verbindingen voor flora en fauna. De aanleg van schaduwrijke paden, open waterpartijen en ontharde zones helpt om hittestress te verminderen. Autoluwe zones en goed geconnecteerde fiets- en wandelroutes stimuleren duurzame mobiliteit.

"De heraanleg past binnen Hier dringt het door!, het Leuvense project dat water laat infiltreren waar het valt, en zo bijdraagt aan het herstel van de grondwatervoorraad"

Drie met bomen omzoomde dreven trekken een groene structuur door Park aan de Stroom en zorgen voor een natuurlijke verbinding tussen de verschillende delen van de wijk.

©Luce.

De ambitieuze klimaatbestendige plannen zorgen ook voor uitdagingen. Het innovatieve watersysteem moet zorgvuldig worden ontworpen en geregeld, met een slimme sturing in samenwerking met Aquafin en rioolbeheerder Water-Link. De klimaatverandering kan leiden tot extreme neerslag of droogte, wat extra flexibiliteit in het waterbeheer vereist. Het herstellen van een natuurlijke ecologie op een voormalig industrieel terrein vergt bovendien tijd en een zorgvuldige planning. De integratie van menselijk gebruik (wonen, recreatie) met ecologische functies moet goed gebalanceerd gebeuren. Tot slot vragen duurzame en klimaatbestendige keuzes hogere investeringskosten, waardoor subsidies en partnerschappen essentieel zijn.

De kracht van gedeelde expertise en ervaring


Wat het Rietensplein en Park aan de Stroom gemeen hebben? Een duidelijke klimaatambitie, een open geest voor samenwerking en een sterke link met de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving. Die laatste geeft zuurstof aan ideeën, helpt om plannen aan te scherpen en brengt de verantwoordelijken in contact met een ruim netwerk van verschillende experts die kunnen helpen om hun project naar een hoger niveau te tillen.

Meer info:

Green Deal Klimaatbestendige Omgeving

Rietensplein Leuven

Park aan de Stroom