© Gemeente Kapellen

Niels Linhart, Voetgangersbeweging vzw

Evelien Ameye en Julie Durieux, stad Deinze

Anja Walravens, Lokaal Bestuur Kapellen

In de publieke ruimte lijkt de auto vaak de vanzelfsprekende hoofdrolspeler, maar Vlaamse gemeenten bewijzen dat het ook anders kan. Projecten zoals de voetgangerscirkels in Zedelgem en Loppem, het participatieve initiatief Luister, Snuister en Fluister in Deinze en de verschillende wandelinitiatieven in Kapellen tonen aan dat voetgangervriendelijke infrastructuur niet alleen functioneel is, maar ook een bron van ontmoeting en verbinding vormt.

Voetgangerscirkels in Zedelgem en Loppem
Een opvallend voorbeeld van een geslaagde ingreep in de openbare ruimte is de voetgangerscirkel in Zedelgem. De Platseroute vormt een veilige wandelverbinding van 1,9 km, die essentiële voorzieningen in de dorpskern met elkaar verbindt. De route werd ontworpen met het oog op maximale toegankelijkheid, zodat ouderen en hulpbehoevenden zich zelfstandig en zonder hindernissen kunnen verplaatsen.
De voetgangerscirkel is een van de acties binnen het bredere woonzorgproject Zorg Vrij Wonen Zedelgem. Dit project integreert wonen, zorg en welzijn in de dorpskernen en focust op een inclusieve en toegankelijke leefomgeving. De realisatie van de voetgangerscirkel gebeurde in samenwerking met Inter (expertisecentrum Toegankelijkheid), de Ouderenadviesraad (OAR) en de Adviesraad Andersvaliden (ARAV). Op basis van hun input stippelde de gemeente een volledig drempelvrije route uit met voldoende rustpunten en duidelijke markeringen.

Langs de route bevinden zich belangrijke openbare diensten, handelszaken en parkjes. Hierdoor is de wandeling niet alleen praktisch, maar ook aangenaam. Twee grote informatieborden bij het gemeentehuis en het lokaal dienstencentrum De Braambeier geven een overzicht van het parcours, dat wordt aangegeven met herkenbare grondmarkeringen. De Platseroute is een concreet voorbeeld van hoe infrastructuur bijdraagt aan de levenskwaliteit van een gemeenschap.

Uitbreiding naar Loppem

Het succes van de voetgangerscirkel in Zedelgem kreeg een vervolg in deelgemeente Loppem. Ook hier werd een volledig toegankelijke wandellus gecreëerd, die belangrijke voorzieningen met elkaar verbindt. De route werd aangelegd met effen trottoirs, hellende vlakken in plaats van drempels en strategisch geplaatste oversteekplaatsen. Net als in Zedelgem was de inbreng van ervaringsdeskundigen cruciaal: rolstoelgebruikers en slechtzienden gaven feedback, waardoor de route voor iedereen bruikbaar werd.

Burgemeester Annick Vermeulen benadrukt het belang van deze initiatieven: “Ons doel is om in elke deelgemeente een voetgangerscirkel te realiseren. Dit verhoogt de toegankelijkheid en veiligheid voor alle gebruikers en stimuleert actieve mobiliteit. Bovendien bevinden onze gemeenschapscentra zich langs de routes, wat ontmoeting en sociale interactie bevordert.”

De voetgangerscirkel in Loppem verbindt onder andere het lokaal dienstencentrum De Pasterelle, SF Résidentie Eugenie Soenen en verschillende handelszaken. Dit project toont hoe een doordachte herinrichting van de publieke ruimte niet alleen mobiliteit verbetert, maar ook het lokale leven versterkt.

De wandelroutes in Zedelgem zijn eenvoudig te herkennen aan een symbool

©Gemeente Zedelgem

Deinze: Luister, Snuister en Fluister als verbindend wandelproject

Het project Luister, Snuister en Fluister - dat Deinze kan realiseren met een subsidie van Leader Meetjesland-Leievallei - verdient ook bijzondere aandacht. Dit initiatief richt zich op zachte ontmoetingen en verbindingen tussen mensen, natuur en erfgoed en biedt een inspirerend voorbeeld van hoe lokale besturen voetgangervriendelijke initiatieven kunnen realiseren door middel van participatie en cocreatie.

Visie en aanpak

Luister, Snuister en Fluister heeft als kerngedachte verbinding. Luisterwandelingen in de dorpen Zeveren, Vinkt en Meigem verweven verhalen van inwoners, natuur en erfgoed met elkaar. Deze wandelingen zijn niet alleen bedoeld om mensen in beweging te krijgen, maar ook om educatie en bewustwording te bevorderen over de unieke kenmerken en uitdagingen van elk dorp.

De aanpak is sterk participatief. Inwoners worden actief betrokken bij het verzamelen en vertellen van verhalen, wat zorgt voor een gevoel van eigenaarschap en authenticiteit. Luistertechnologie, infrastructuur, vergroening en ontharding van ontmoetingsplekken ondersteunen het proces.

Communicatie en participatie

Het participatietraject omvat de begeleiding van bewonersgroepen, die samen werken aan de ontwikkeling van de wandelingen. Dit gebeurt door middel van cocreatieve sessies onder begeleiding van Avansa Regio Gent, waarin verhalen worden verzameld en gedeeld. Deze aanpak zorgt voor een breed draagvlak en betrokkenheid van verschillende doelgroepen. De stad gaat actief op zoek en in overleg met inwoners en het lokale verenigingsleven om een diverse bewonersgroep samen te stellen.

Communicatie speelt een cruciale rol in het succes van het project. Er wordt extra aandacht besteed aan het welzijn van mensen en het bevorderen van sociale cohesie en inclusie. De luisterwandelingen worden gepromoot via verschillende gemeenschapsvormende activiteiten en campagnes, zowel voor inwoners als bezoekers.

Toekomstplannen en duurzaamheid

De luisterwandelingen hebben een duurzaam karakter, omdat ze op elk moment van de dag beleefd kunnen worden. Het format van de wandelingen kan bovendien worden toegepast in andere dorpen van Deinze, wat zorgt voor schaalbaarheid en efficiëntie in toekomstige projecten.

Bij de creatie van de wandelingen zocht de stad gericht naar plekken voor vergroening en ontharding in het dorp, wat bijdraagt aan een betere leefomgeving. Het verhoogt ook de mogelijkheden om een fijne wandelervaring te beleven, zowel voor de inwoners als bezoekers. De wandelingen in deze landelijke dorpen bieden ook ruimte voor verstilling en troost, wat belangrijk is in een snel veranderende wereld.

©Stad Deinze

Eerste bewonersgroep in Zeveren, waarbij stad Deinze en partner Avansa het traject uitleggen.

Briefing vrijwilligers op de luisteractie (luisterinvasie) tijdens het ontbijt tegen eenzaamheid in samenwerking met We Are All Ears en Avansa in de kerk van Zeveren.

©WAAE

©WAAE

Luisterbank op het kerkplein in Zeveren ter aankondiging van de luisteractie in kader van het project.

©Stad Deinze

Eerste brainstorm en bewonersbijeenkomst in Vinkt in het woonzorgcentrum van Vinkt.

Wandelvriendelijke initiatieven in Kapellen

Kapellen zet zich actief in om wandelen te promoten als een toegankelijke en gezonde vorm van mobiliteit. Met een combinatie van functionele en thematische wandelroutes, strategische infrastructuuringrepen en participatieve campagnes stimuleert de gemeente inwoners en bezoekers om vaker de stap te zetten.

Wandelroutes voor iedereen

Om van wandelen een vanzelfsprekende keuze te maken, verbindt Kapellen essentiële voorzieningen met elkaar via een netwerk van toegankelijke routes. De Voetgangerscirkel Kapellen-centrum speelt hierin een sleutelrol: deze route geeft minder mobiele inwoners meer zelfstandigheid bij hun dagelijkse verplaatsingen. Zonder vast start- of eindpunt loopt de cirkel langs belangrijke locaties - zoals het administratief centrum, de bibliotheek, het postkantoor en het treinstation - terwijl rustbanken en een openbaar toilet onderweg voor extra comfort zorgen.

Daarnaast biedt Kapellen verschillende thematische wandelingen aan, die inspelen op beweging en mentaal welzijn. De Warme Noorderkempen-wandeling richt zich op de veerkracht en verbondenheid van de inwoners. Onderweg vinden wandelaars QR-codes met warme boodschappen, die inspireren en aanzetten tot reflectie. Deze boodschappen worden regelmatig vernieuwd, zodat de wandeling telkens een andere ervaring biedt. De beweegroute in Het Rood nodigt dan weer uit tot een actievere wandeling. Kracht- en stretchoefeningen voor alle leeftijden op verschillende punten langs het pad stimuleren wandelaars. Bovendien kruist deze route regelmatig de natuurlijke begrazingsgebieden waar gallowayrunderen grazen, wat de beleving nog verrijkt.

 Een trage weg in het gemeentepark met zicht op de Sint-Jacobuskerk.

© Gemeente Kapellen

Het loopgravenpad gaat langs verschillende bunkers in het Mastenbos.

© Gemeente Kapellen

Deze wolf in cortenstaal van kunstenaar Dolf Kok verwelkomt je in Het Rood.

© Gemeente Kapellen

Wandelstimulerende campagnes

Kapellen neemt ook deel aan het 10.000 stappen: elke stap telt!-project van het Vlaams Instituut Gezond Leven. Door gerichte acties en laagdrempelige wandelinitiatieven zet de gemeente in op gedragsverandering en bewustwording rond beweging. Wandelen wordt niet alleen gezien als recreatie, maar ook als een essentiële stap naar een gezondere levensstijl.

Wandelen in het groen

Met bijna 75% van het grondgebied als natuurgebied behoort Kapellen tot de groenste gemeenten van Vlaanderen. De gemeente benut deze troef om wandelen aantrekkelijker te maken, met goed onderhouden en bewegwijzerde routes in uitgestrekte bossen en parken.

Het Mastenbos is een bijzondere wandelbestemming, waar natuur en erfgoed samenkomen. Hier bevindt zich een uitzonderlijk goed bewaarde Duitse verdedigingslinie uit 1917, compleet met loopgraven en bunkers. Dankzij het Loopgravenpad - een educatief traject ontwikkeld in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos, de provincie Antwerpen en de gemeente Kapellen - kunnen bezoekers de geschiedenis al wandelend ontdekken.

Naast het Mastenbos biedt Kapellen nog heel wat andere groene wandelmogelijkheden. Het Fort van Ertbrand, het Gemeentepark Beaulieu, het Ertbrandbos en het Klein Schietveld zijn slechts enkele van de natuurgebieden waar wandelaars elk seizoen een andere beleving van het landschap ervaren. Bovendien hebben verschillende van deze gebieden speelelementen, zodat ook kinderen al spelend kunnen ontdekken.

 Warme Noorderkempenwandeling.

© Gemeente Kapellen

 Beweegroute Het Rood.

© Gemeente Kapellen

Wat kunnen andere gemeenten leren?

Bovenstaande voorbeelden tonen hoe gemeenten hun publieke ruimte toegankelijker en voetgangervriendelijker kunnen maken. Drie kernprincipes springen eruit:

1. Toegankelijkheid als basisvoorwaarde
   Toegankelijkheidsexperts en ervaringsdeskundigen betrekken vanaf het begin, voorkomt barrières en zorgt voor een inclusieve infrastructuur.
2. Participatie en eigenaarschap
   Bewoners denken actief mee over wandelroutes, waardoor een groter draagvlak en een gevoel van collectieve verantwoordelijkheid ontstaan.
3. Meer dan mobiliteit
   Wandelen is niet alleen een manier om zich te verplaatsen. Het is ook een sociaal en cultureel instrument, dat bijdraagt aan welzijn en gemeenschapsvorming.

Door de mens – en niet de auto – als uitgangspunt te nemen, ontstaan publieke ruimten waar iedereen zich thuis voelt. Andere gemeenten kunnen hier inspiratie uit putten en hun eigen voetgangervriendelijke initiatieven ontwikkelen. Met een combinatie van structurele verbeteringen en sociale projecten wordt wandelen niet alleen een veilige en praktische optie, het wordt ook een middel tot verbinding en ontmoeting.

Meer info:

www.zedelgem.be

goedgezegd.deinze.be/nl-BE/projects/luister-snuister-fluister​​​​​​​

www.kapellen.be

Toolbox Voetgangersplan

Op 8 oktober lanceerde Voetgangersbeweging de Toolbox Voetgangersplan. Deze online handleiding is een waardevol hulpmiddel voor lokale besturen om het voetgangersbeleid in hun gemeente te verbeteren. De toolbox biedt handige tips, goede voorbeelden en beleidsinput om op een gestructureerde en effectieve manier met het thema voetgangers aan de slag te gaan.
Met de toenemende aandacht voor duurzame mobiliteit en leefbare steden is het noodzakelijk om te voet gaan mogelijk en aantrekkelijk te maken voor iedereen. De walkable city biedt tal van persoonlijke en maatschappelijke voordelen en helpt (inter)nationale doelstellingen te halen.

De Toolbox biedt een antwoord op de vragen: Waarom een voetgangersplan? Hoe begin je eraan? Wat staat erin? Je krijgt daarnaast ook een overzicht van praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland. Met ideeën voor mogelijke acties en linken naar relevante tools en projecten wordt je zoveel mogelijk op weg gezet. De komende maanden en jaren groeit de Toolbox verder en wordt hij aangevuld met o.a. downloads, extra voorbeelden en een opleidingsaanbod.